به گزارش روابط عمومی موسسه، وبینار آموزشی ضمن خدمت «آشنایی با عوامل كنترل بیولوژیك آفات و بیماریهای گیاهی» در دو بخش آفات و بیماریها با تدریس اعضای هيات علمي موسسه روزهای 9 و 16 مردادماه سال‌جاری توسط اداره آموزش و ترویج موسسه برای اعضای هیات علمی، محققین، کارشناسان حوزه کشاورزی و ترویج در سطح ملی برگزار گردید.

این دوره آموزشی طی دو روز در قالب سخنرانی های آموزشی با عناوین آشنایی با پارازیتوییدها، شکارگرها ، آنتاگونیست های عوامل بیمارگر و پاتوژن های بیمارگر حشرات به ترتیب توسط آقایان دکتر عطاران، دکتر ملکشی، دکتر نعیمی و دکتر رضاپناه تدریس گردید.

آقای دکتر محمدرضا عطاران عضو هیات علمی آزمایشگاه تحقیقات کنترل بیولوژیک آمل گفت: کنترل بیولوژیک کاربردی بر مبنای بکارگیری و استفاده از ظرفیت دشمنان طبیعی آفات محصولات کشاورزی است. یکی از اصلی ترین دشمنان طبیعی، پارازیتوئیدها هستند که با از بین بردن آفات کشاورزی، در موارد بسیار متعددی در کنترل بیولوژیک به صورت آموفقیت میز بکار برده شده اند و همواره در کنترل طبیعی آفات در تمامی عرصه ها و زیست بومها نقش خود را در حال انجام هستند. پارازیتوئیدها گروهی از بندپایان هستند که میزبان خود را در یک ارتباط انگلی از بین می برند. پارازیتوئیدها در رده حشرات به گروههای مختلفی مرتبط هستند و بیشترین میزان پارازیتوئیدها در راسته زنبورها قرار دارد و تعدادی از پارازیتوئیدها به دوباالن، سخت بالپوشان، پروانه ها و برخی دیگر از راسته های حشرات وابسته هستند. حشرات مختلفی و از دیگر برخی بندپایان، به عنوان میزبان پارازیتوئیدها هستند. پارازیتوئیدها را می توان بر مبنای ویژگیهای زیستی و رفتاری دسته بندی نمود و آنها را از جنبه های مختلف مورد بررسی قرار داد. میزبان و پارازیتوئید همواره در یک تعامل و بر هم کنش قرار دارند و هر کدام سعی دارد غلبه خود را کامل تر نماید به این منظور از روش های مرفولوژیک، رفتاری و فیزیولوژیکی سعی بر استیالی خود بر دیگری دارند.

آقای دکتر سیدحسن ملکشی عضو هيات علمي بخش تحقیقات کنترل بیولوژیک نیز هدف از این برنامه آموزشی را معرفی شکارگرهای آفات با قابلیت تجاری سازی برشمرد. وی گفت: در برنامه های کنترل بیولوژیک، شکارگرهای آفات نقش مهم و موثری در مهار جمعیت آفات در زیست بوم های زراعی، باغی و گلخانه ای دارند. نمونه بارز و موفق آن را می توان به ورود کفشدوزک ودالیا در سال 1312 به کشور برای کنترل بیولوژیک شپشک استرالیایی مرکبات در شمال کشور را نام برد. همچنین در سال های اخیر  تولید و کاربرد برخی از سن های شکارگر مانند سن  ماکرولوفوس و اوریوس  و تعدادی از کنه های شکارگر برای کنترل آفات گیاهان گلخانه ای کشورمان را نام برد. در این برنامه ویدیو کنفرانس ابتدا سابقه استفاده از شکارگرها در کنترل آفات مطرح شد، سپس به تشریح مشخصات ظاهری و بیو اکولوژی و جنبه های کاربردی گونه های متعدد از خانواده های کفشدوزک ها، بالتوری های سبز، مگس های سیرفیده، پشه های شکارگر شته ها و کنه ها، سن های شکارگر آنتوکوریده و میریده، کنه ها و عنکبوت های شکارگر پرداخته شد.  

آقای دکتر شهرام نعیمی رییس بخش تحقیقات کنترل بیولوژیک، در ابتدا به اصطلاحات و عبارات موجود در منابع علمی مرتبط با موضوع سخنرانی اشاره کرد. سپس جنس‌های مهم قارچی و باکتریایی بیوکنترل که بیشتر در کشور مورد مطالعه و تحقیق قرار گرفته‌اند را معرفی نمود. در ادامه، مراحل تحقیقات در زمینه عوامل کنترل بیولوژیک، الزامات کنترل بیولوژیک موفق و مطالبی در خصوص آفتکش‌های بیولوژیک میکروبی ارائه شد. در بخش آخر سخنرانی به معرفی مهمترین، مؤثرترین و پرکاربردترین قارچ‌ها (شامل Trichoderma spp. ،Pythium oligandrum،Ampelomyces quisqualis ،Talaromyces flavus ، Coniothyrium minitans، Paecilomyces lilacinus، مخمرها، اندوفیت‌ها، قارچ‌ریشه‌ها و غیره) و باکتری‌های آنتاگونیست (شامل Bacillus spp. ،Streptomyces spp. ، Pseudomonas spp.، اندوفیت‌ها، ریزوبیوم‌ها و غیره) و بیوکنترل بیمارگرهای گیاهی به همراه بیماری‌های قابل کنترل و فرآورده‌های تجاری خارجی و داخلی پرداخته شد.

آقای دکتر محمدرضا رضاپناه عضو هيات علمي بخش تحقیقات کنترل بیولوژیک ضمن تشریح مبانی کنترل بیولوژیک در نظام های کشاورزی مختلف از جمله کشاورزی ارگانیک، به میزان توجه به تولید و عرضه محصولات ارگانیک و سطح نظم در این مقوله، به عنوان شاخصی برای اهتمام عملی مردم و نهادهای یک منطقه به پایداری، ایمنی، کیفیت و سلامت غذا اشاره کرد. نظم و نظام جهانی تولید و عرضه محصولات ارگانیک در یک قرن، از مرحله اول به مرحله سوم رسیده است. در داخل کشور نیز از مراحل اولیه شوق، حتی انکار، تمایل گروهی، احساس ضرورت، برنامه­ریزی به مرحله سرمایه­گذاری مادی و معنوی رسیده است. اما بدل، رقیب و خلا، سرنوشت چندگانه پیش روی این حرکت گشوده است، که در معرض آزمون­ها و تصمیمات دشوار قرار دارد. رمزگشائی از این نظم جهانی و این مسیر ناهموار طی شده، نه تنها زمینه ساماندهی به ساختارهای متعدد و معمول عرصه ایمنی غذا در کشور و منطقه را فراهم می­نماید، بلکه زمینه مواجه منسجم با ریسک­های غذا را از مسیر آنالیز ریسک هموار خواهد کرد. روند این نظم آفرینی با روند تحقیق و توسعه کنترل بیولوژیک و کشاورزی ارگانیک تناسب دارد و ظاهرا جملگی در مرحله سرمایه­گذاری مادی و معنوی متوقف شده­اند. حدود ده هزار هکتار کشاورزی ارگانیک حتی با احتساب منابع طبیعی و مرتعی 80000 هکتار در تراز برنامه اولیه راهبردی کشاورزی ارگانیک با افق تبدیل 1 درصد محصولات خام و فرآورده­های گیاهی و دامی به ارگانیک، حداقل در حد متوسط جهانی، نیست. تقویت نیروی انسانی، تشکل­های علمی و اجتماعی بصورت فردی، ملی و منطقه­ای شرط این نظم آفرینی پر برکت است. اگر سال 1970 را آغاز مرحله ارگانیک 2 و نظم­آفرینی با استانداردهای خصوصی، تنظیم جامعه و پذیرش جهانی بدانیم، ارگانیک 3/0 را از سال 2010 یا 2015 دوره گذار گسترده و گامی به سوی پایداری تولید و مصرف ارگانیک و از طرفی نوآوری در این مسیر تلقی می­کنند.

عوامل کنترل بیولوژیکی مورد بحث در این دوره، چنانچه در نظام کشاورزی ارگانیک واقعی و اصیل مورد بهره برداری قرار گیرند، ارزش افزوده قابل توجهی را برای بخش کشاورزی کشور و حتی منطقه بخصوص در شرایط تحریم تامین خواهند کرد. مهمترین این عوامل کنترل بیولوژیک پاتوژن های حشرات می باشند که در این دوره از ریزترین این عوامل یعنی ویروس های حشرات و انواع آن بخصوص عواملی که در بخش تحقیقات کنترل بیولوژیک تولید شده اند تا باکتری ها، قارچ ها، تک یاخته ها و نماتدهای مهم در کنترل حشرات اشاره گردید.