برنامه کنترل بیولوژیک در ایران در سال 1312 با کنترل بیولوژیک کلاسیک شروع شد. در آن زمان با ورود نهال‏های آلوده مرکبات به کشور، شپشک استرالیایی در باغات مرکبات در استان‏های شمالی طغیان نمود. با واردسازی کفشدوزک استرالیایی از فرانسه و پرورش اولیه و رهاسازی در باغات مرکبات، جمعیت شپشک کنترل شد. پس از آن تعداد دیگری از دشمنان طبیعی مانند کفشدوزک کریپتولموس، زنبور پروسپالتلا، زنبور تریکوگراما و کنه شکارگر فیتوزئولوس به کشور وارد سازی شد.

در سال های 1320-1340 با طغیان سن گندم، پرورش و رهاسازی زنبورهای پارازیتوئید تخم سن در استان‏های تهران (ورامین) و اصفهان انجام شد. این موضوع، شروع تولید انبوه و رهاسازی دشمنان طبیعی بومی برای کنترل آفات در کشور بود. به منظور هماهنگی فعالیت‏ و برنامه‏های کنترل بیولوژیک در کشور، در سال 1363 با پیگیری و تلاش زنده یاد دکتر بیات اسدی، بخش تحقیقات کنترل بیولوژیک در موسسه تحقیقات گیاه‏پزشکی کشور تاسیس شد. در ادامه آزمایشگاه‏های کنترل بیولوژیک آمل و خشکه‏داران نیز به عنوان ایستگاه‏های میدانی تحت هدایت بخش قرار گرفتند.
تاکنون صدها پروژه تحقیقاتی در زمینه جمع‌آوری، شناسایی و معرفی عوامل کنترل بیولوژیک توسط بخش تحقیقات کنترل بیولوژیک انجام شده است. حاصل این تحقیقات معرفی چندین عامل کنترل بیولوژیک شامل پارازیتوییدها، شکارگرها و میکروارگانیسم‌های مفید (بیمارگر حشرات و آنتاگونیست بیماری‌های گیاهی) به جامعه گیاه‌پزشکی کشور بوده که اکنون در سطح ملی تولید و در مزارع و باغات استفاده می‌شوند. عوامل کنترل بیولوژیکی که اکنون  در کشور تولید انبوه و بکار گرفته می‌شوند، عبارتند از: زنبور تریکوگراما، زنبور براکون، کفشدوزک کریپتولموس، سن‌های شکارگر ماکرولوفوس و نزیدیوکوریس، بالتوری سبز، کنه‌های شکارگر، آفتکش میکروبی Bt و آفتکش میکروبی تریکودرما. امروزه جمهوری اسلامی ایران در زمینه تولید آفتکش‌های میکروبی در منطقه پیشرو است و علاوه بر ثبت چندین آفتکش میکروبی در داخل کشور موفق به صادرات این عوامل نیز شده است.

نقاط عطف تاریخ کنترل بیولوژیک ایران:

 1- دهه اول قرن سیزدهم خورشیدی (سال‌های 1310-1320)، تبیین و تثبیت کنترل بیولوژیک کلاسیک آفات به عنوان یک روش موفق در ایران

2- دهه‌های 20 و 30 (1320-1340)، تولید انبوه و رهاسازی عوامل کنترل بیولوژیک به عنوان روشی موفق و مؤثر در ایران (زنبورهای پارازیتویید سن گندم در مبارکه اصفهان و ورامین)

3- دهه 60، تجاری‌سازی و تولید انبوه عوامل کنترل بیولوژیک آفات ساقه خوار برنج، کرم گلوگاه انار، هلیوتیس پنبه، نخود و گوجه فرنگی و ساقه خوارهای ذرت (زنبورهای تریکوگراما و براکون)

4- دهه 80، تبیین و تثبیت کنترل بیولوژیک در گلخانه‌های کشور به عنوان روشی موفق در قالب مدیریت تلفیقی آفات و بیماری‌های محصولات گلخانه‌ای

5- دهه 90، تولید و فرمولاسیون آفتکش‌های میکروبی با تکیه بر دانش بومی و ارائه پروتکل‌های کنترل کیفی و مصرف آفتکش‌های میکروبی در 20 محصول باغی و زراعی

مدیران بخش تحقیقات کنترل بیولوژیک

آقای دکتر بیات اسدی
آقای مهندس دانیالی
آقای دکتر رضاپناه
آقای دکتر فرخی
آقای مهندس جوانمقدم
آقای دکتر عسکری
آقای دکتر مرزبان
آقای دکتر شیرازی

بخش تحقیقات کنترل بیولوژیک یکی از بخش‌های ستادی مؤسسه تحقیقات گیاه‌پزشکی كشور است که در سال 1363 با هدف ساماندهی تحقیقات کنترل بیولوژیک و استفاده از این روش در مدیریت انبوهی آفات و بیماری‌های گیاهی تأسیس شد.

در حال حاضر 13 نفر عضو هیات علمی، 7 نفر کارشناس، 3 نفر تکنسین و 4 نفر همکار خدمات در بخش مشغول به کار هستند. بخش تحقیقات کنترل بیولوژیک همسو با برنامه های ملی در زمینه سلامت و امنیت غذایی، تولید محصولات کشاورزی بدون باقیمانده سم، حفظ تنوع زیستی و محیط زیست، سلامت انسان و دام و لحاظ تعادل عوامل زنده زیست بوم‏های کشاورزی، اهداف ذیل را دنبال می‌کند:

1. دست یابی به دانش تولید انبوه و رهاسازی عوامل زنده و ویروس ها برای کنترل آفات، بیماریهای گیاهی و علف‌های هرز در زیست بوم ‏های کشاورزی و منابع طبیعی

2. اخذ روش های حفظ و حمایت از دشمنان طبیعی برای حفظ تنوع زیستی و مدیریت پایدار کشاورزی

3. دست یابی به دانش فرمولاسیون‏ آفت کش های میکروبی

4. توسعه روش‏های کنترل بیولوژیک بر اساس پیش آگاهی و در قالب برنامه IPM در زیست بوم ‏های مختلف کشاورزی و منابع طبیعی

5. شناسایی و معرفی میکروارگانیسم‏های اپی‏فیت و اندوفیت گیاهان زراعی و باغی برای توسعه کنترل بیولوژیک بیماری‏های گیاهی

6. مطالعه مقاومت القایی گیاهان بر اساس میکروارگانیسم‏ های هم‏زیست

7. مطالعه عوامل زنده در پالایش آلودگی خاک و آب

8. جمع آوری و نگهداری منابع ژنتیکی عوامل کنترل بیولوژیک آفات، بیماری‌های گیاهی و علف‌های هرز محصولات کشاورزی و عرصه‌های طبیعی

9. کنترل بیولوژیک کلاسیک و نئوکلاسیک برای کنترل آفات کشاورزی و منابع طبیعی

10. ارتباط و همکاری با سازمان‌ها و مؤسسات پژوهشی ملی و بین المللی در زمینه اجرای پروژه‌های مشترک کنترل بیولوژیک آفات کشاورزی و منابع طبیعی در قالب قراردادهای رسمی

•  حفاظت از زنبور Telenomus busseolae (Platytelenomus hylas) پارازيتوئيد تخم ساقه‏ خوار نیشکر در خوزستان (Sesamia nonagrioides)، با دستور توقف كليه برنامه‏ هاي شيميايي عليه اين آفت که منجر به استقرار پارازیتوئید و حذف سمپاشی ها و کاهش مصرف حشره‌کش‌های شیمیایی در کشت و صنعت‏های استان خوزستان شد (1359- 1352).
•  توسعه کنترل بیولوژیک  (تریکوگراما و براکوان) در شمال کشور به نحوی که در سطح 150 هزار هکتای از اراضی شالیزاری کشور اقدام به رها سازی زنبور تریکوگراما جهت کنترل ساقه خوار برنج شده است. به همین دلیل میزان مصرف حشره کش ها در شالیزارها از 16 هزار تن در دهه های گذشته به حدود 4 هزار تن در حال حاضر کاهش یافته است (1390-1362).
•  بومی‏‏ سازی شیوه تولید انبوه شب پره آرد (اِفِستیا) و زنبور Bracon hebetor برای کنترل بال‏پولکداران خسارتزا شامل: کرم غوزه پنبه، ساقه‌خوار اروپایی ذرت، غلاف‌خوار سویا و میوه‌خوار گوجه‌فرنگی (1380-1366)..
•  تصویب طرح ملی کاهش مصرف سموم (طرح توسعه کاربرد فرآوردهای بیولوژیک و بهینه ‏سازی مصرف کود و سم در کشاورزی) در سال 1374، هدایت و اجرای پروژه ‏های آن که منجر به جهت ‏گیری کاربردی ‏تر برنامه ‏های بخش شد. نتایج بارز اولیه آن کاهش مصرف سم به ‏ویژه در مزارع برنج استان‏های شمالی کشور بود (1381-1374).
•  بومی ‏‏سازی شیوه تولید انبوه بالتوری سبز (Chrysoperla carnea) برای کنترل پسیل پسته، شته و سایر آفات مکنده (1388-1369).
•  جداسازي و نگهداري سويه‌هاي بومي Bacillus thuringiensis از كل خاك‌هاي زراعي ايران (140 سويه) و غربال آنها برای انتخاب بهترين سويه در كنترل آفات كشاورزي و منابع طبیعی.
•  دستیابی به دانش فني توليد و بازيافت از فرمانتور به روش ميكرو‌فيلتراسيون و فرمولاسيون (پودر وتابل، ميكروكپسول و امولسيون غليظ) آفت‌كش‌هاي ميكروبي بر پايه باکتری Bacillus thuringiensis (1393-1382).
•  تهيه و تنظيم و ارائه پروتكل كنترل كيفي آفت‌كش‌هاي ميكروبي به سازمان حفظ نباتات در سال 1389 و اجراي آن در سطح ملي كه سبب رشد فزاينده كاربرد آفت‌كش‌هاي ميكروبي در كشور و سامان دهي بخش خصوصي مرتبط شد.
•  دستیابی به دانش فني توليد و فرمولاسيون آفت‌كش‌هاي ميكروبي بر پايه قارچ آنتاگونیست spp.  Trichoderma(1395-1389).
•  بومی‌سازی دانش فنی توليد قارچ بیمارگر bassiana  Beauveria(1398-1389).
•  ارزیابی عوامل وارداتی کنترل بیولوژیک آفات و بیماری‏های محصولات گلخانه‌ای و ارائه راهکار مدیریت تلفیقی مبتنی بر روش کنترل بیولوژیک و سایر راهکارهای غیرشیمیایی، که این موضوع منجر به معرفی، بومی‏سازی و دستیابی به دانش فنی تولید برخی از عوامل کنترل بیولوژیک گلخانه شد (1392-1388).
•  بومی‌سازی و دستیابی به دانش فنی تکثیر زنبور Encarsia formosa پارازیتوئید سفیدبالک گلخانه (1395-1393).
•  بومی‌سازی و دستیابی به دانش فنی تکثیر سن های شکارگر  Nesidiocoris tenuis(1397-1394).
•  مدیریت سفیدبالک توت (آفت نوظهور فضای سبز شهر تهران) با استفاده از روش‏های غیرشیمیایی و حمایت از دشمنان طبیعی آن که پس از پنج سال به ایجاد تعادل طبیعی بین زنبورهای پارازیتوئید و سفیدبالک منجر شد. این دستاورد در قالب تفاهم‏نامه با سازمان بوستان‏ها و فضای سبز شهر تهران حاصل شد (1397-1395).
•  تحقیق و توسعه کنترل بیولوژیک آفات ذرت در شرکت کشت و صنعت و دامپروری مغان:  با اجرای این پروژه و ارائه نتایج مثبت آن به وزارتخانه، سطح کنترل بیولوژیک ساقه خوارهای ذرت در سال‌های 1387- 1386 در کشور دو برابر شده و هم اکنون بیش از 30 هزار هکتار است.
•  تهیه سوش مادری زنبور تریکوگراما در 22 استان کشور در سه سال متوالی: علاوه بر جمع‌آوری، غربالگری و انجام آزمایش‌های کنترل کیفی و زیستی، تکثیر اولیه برای تحویل به استان‌ها صورت گرفت. با توجه به حضور در استان‌ها آموزش‌های لازم به واحدهای تولید کننده ارائه شد (1397-1394). بنا بر اظهار سازمان حفظ نباتات، این امر سبب ارتقاء 30 درصدی در بهره‌وری کنترل بیولوژیک شده است.
•  تحقیق و ترویج کابرد کفشدوزک کریپتولموس علیه شپشک آرد آلوی چای و مرکبات در استان‌های گیلان و مازنداران (1389-1386): از ثمرات این پروژه توانمندسازی بخش خصوصی در تکثیر  تولید کفشدوزک کریپتولموس در سطح بیش از 35 هزار هکتار از باغات چای و مرکبات بوده است. با توجه به اینکه تنها روش موثر کنترل شپشک آرد آلوی چای، روش کنترل بیولوژیک می‌باشد، کنترل آفت مذکور با استقبال باغداران مواجه شد.

1.  پیشنهاد، طراحی و اجرای طرح‏ها و پروژه‏های کنترل بیولوژیک در سطوح ملی، منطقه‏ای و بین المللی
2. جمع‏ آوری و نگهداری منابع ژنتیکی پارازیتوئیدها، شکارگرها و عوامل میکروبی مفید
3.  ارائه دانش فنی تولید انبوه دشمنان طبیعی در مقیاس وسیع با دیدگاه کاربردی
4.  تدوین و اجرای پروتکل‌های کنترل کیفی آفت‌کش‌های میکروبی با تکیه بر دانش بومی
5.  تدوین و اجرای پروتکل های کنترل کیفی پارازیتوییدها و شکاگرهای آفات کشاورزی
6.  تأمین نیازهای تحقیقاتی موسسات و مراکز علمی، دانشگاه‏ها و دستگاه‏های اجرایی در زمینه‏ کنترل بیولوژیک آفات، بیماریهای گیاهی و علفهای هرز
7.  ارتباط و همکاری با سازمان‏های ملی و بین المللی برای اجرای پروژه ‏های مشترک مصوب به صورت قرارداد یا تفاهم نامه
8.   راهنمایی و مشاورت دانشجویان مقاطع کارشناسی‏ارشد و دکتری برگزاری دوره‏ ها و کارگاه ‏های آموزشی برای دانشجویان و کارشناسان
9.  توانمندسازی کشاورزان، مروجین، مدیران مزرعه، کارشناسان کنترل آفات و کلینیک‏های گیاه‏پزشکی و محققین جوان در مطالعات آزمایشگاهی، گلخانه‏ و مزرعه‏ کنترل بیولوژیک آفات کشاورزی و منابع طبیعی مشاوره و ارائه اطلاعات لازم برای ثبت آفت‌کش‌های بیولوژیک به بخش خصوصی برای سرمایه‌گذاری روی عوامل و فراورده‏ های بیولوژیک جدید
10.  انتشار نشریه علمی مهار زیستی در گیاه‌پزشکی
11.  تأسیس انجمن علمی کنترل بیولوژیک ایران
12. تأسیس قطب علمی ارگانیک

• آزمایشگاه تحقیقات پارازیتوئیدها
•  آزمایشگاه تحقیقات شکارگرها
•  آزمایشگاه تحقیقات میکروارگانیسم‏های مفید
•  آزمایشگاه تحقیقات کنترل بیولوژیک آمل