بخش تحقيقات بيماري‌های گياهان يكي از اولين بخشهاي مؤسسه تحقيقات گياه‌پزشكي كشور است كه از سال 1324 هجري شمسي، يعني سال تأسيس مؤسسه، فعاليت خود را آغاز كرده است. بنيان‌گذاران اين بخش آقايان دكتر قوام‌الدین شريف، دكتر اسفندیار اسفندياري و مهندس عین‌الله بهبودي بوده‌اند. در ابتدا اين بخش وظيفه تحقيق روي كليه عوامل بيماريزاي گياهي، ازجمله بيماري‌های قارچي، باكتريايي، ويروسي، نماتدی، و حتی علف‌های هرز را بر عهده داشت. بعدها و با گسترش مؤسسه، بخشهاي ويروس‌شناسي، نماتدشناسی، و علف‌های هرز مستقل شدند و بخش تحقيقات بيماري‌های گياهان وظيفه انجام تحقيقات روي بيماري‌های قارچي و باكتريايي گياهان را به‌عهده گرفت كه تا زمان حاضر نيز ادامه دارد. این بخش در حال حاضر با 18 نفر عضو هیئت علمی، 2 نفر محقق غیر هیئت علمی، 4 نفر کارشناس و تکنیسین فنی و دو نفر نیروی پیشتیبانی مسئولیت تحقیقات در زمینه بیماریهای قارچی و پروکاریوتی کشور را بعهده دارد .
برقراري ارتباط با مراكز تحقيقاتي و اجرايي كشور جهت شناسايي و تعيين اولويت‌هاي تحقيقاتي در زمينه بيماريهاي گياهي، تهيه و اجراي طرحهاي تحقيقاتي در زمينه اتيولوژي (سبب شناسي)، بيولوژي، اكولوژي و اپيدميولوژي، مديريت كنترل با تكيه بر روشهاي غير‌شيميايي و تلفيقي، جمع‌آوري و نگهداري عوامل بيماريزا و مفيد بيولوژيك از قبيل قارچها، باكتريها و ....، همكاري مستمر با دانشگاهها و مراكز آموزش عالي جهت راهنمايي و مشاوره پايان‌نامه‌هاي دانشجويي و .... از جمله اهداف مهم بخش تحقيقات بيماريهاي گياهان به شمار مي‌رود
• هدايت واجراي طرحهاي تحقيقاتي مربوط به بيماريهاي قارچي و پروكاريوتي گياهان در سطح كشور
• ارتباط و همكاري با موسسات تحقيقاتي، دانشگاهها و مراكز آموزش عالي داخلي و خارجي جهت اجراي طرحهاي تحقيقاتي مشترك و تربيت دانشجو در سطوح مختلف
• رديابي و شناسايي عوامل بيماريزاي قارچي، پروكاريوتي و عوامل بيماريزاي غيرانگلي ازطريق بازديدهاي منطقه‌اي، كسب اطلاعات از مؤسسات تك‌محصولي و دستگاه‌هاي اجرايي و تعيين اولويت‌هاي تحقيقاتي در زمينه بيماريهاي قارچي و پروكاريوتي
• شناخت بيولوژي و اكولوژي عوامل بيماريزاي قارچي و پروكاريوتي
• مطالعات ژنتيكي، فيزيولوژيكي و بيوشيميايي عوامل بيماريزاي قارچي، پروكاريوتي و اثر متقابل پاتوژن و ميزبان
• جستجوي منابع مقاومت، مكانيسم دفاعي و القاء مقاومت به گياهان در مقابل عوامل بيماريزاي قارچي و پروكاريوتي
• مديريت تلفيقي بيماريهاي قارچي و پروكاريوتي
• تهيه‌ي مدل‌هاي پيش‌آگاهي
• شناسايي ميكروارگانيسمهاي آنتاگونيسم و استفاده از آنها در مبارزه‌ي بيولوژيك با عوامل بيماريزائي گياهي و بررسي مكانيسم ها، نحوه عمل و متابوليتهاي توليدي آنها
• ارزيابي اثر تركيبات شيميايي و بيولوژيكي جديد داخلي و وارداتي روي عوامل بيماريزائي قارچي و پروكاريوتي
• شناسايي بيماريهاي پس از برداشت قارچی ، باكتريائي و شناسايي و تعين مقدار مايكوتوكسينها (بمنظور جلوگيري از توليد آنها در محصولات كشاورزي)
• اثر عوامل محيطي و غير زنده در بروز بيماريهاي فيزيولوژيك و غير انگلي گياهان
• جمع آوري و شناسايي انواع نمونه هاي مربوط به پروکاريوت ها و نگهداري آنها در کلکسيون ملي پروکاريوت هاي مرتبط با گياهان
• مبادله نمونه هاي پروکاريوتي موجود در کلکسيون با مراکز علمي و اجرايي داخل و خارج از کشور
• همکاري با سازمان حفظ نباتات براي به روز رساني فهرست بيمارگرهاي قرنطينه اي تحت مقررات بهداشت گياهي
• شرکت فعال و کارشناسانه در جلسات سياست گذاري هاي کلان بخش کشاورزي که به نحوي به بيماريهاي گياهان مرتبط است
• همکاري با نهادهاي مربوطه براي بسط، نشر و ترويج يافته هاي علمي محققين بخش به ميان کاربران بخش هاي دولتي و خصوصي
• پيشنهاد اعزام كادر تحقيقاتي به مجامع و مراكز تحقيقاتي و آموزشي داخل و خارج به منظور تبادل دست آوردهاي علمي و ارتقاء سطح دانش آنها
• انجام مصاحبه هاي علمي در زمينه بيماريهاي گياهان
آزمايشگاه بيماري هاي قارچي خاكزاد
آزمايشگاه ژنتيك، فيزيولوژي و بيوشيميايي عوامل بيماريزاي قارچي، باكتريايي و مايكوپلاسمايي
آزمايشگاه بيماريهاي فيزيولوژيك و ميكرو ارگانيسم هاي مفيد
آزمايشگاه بيماري هاي بذر زاد
آزمايشگاه بيماري هاي قارچي و باكتريايي
آزمايشگاه بيماري هاي قارچ هاي كلاهكدار
آزمايشگاه بيماري هاي قارچي هوا زاد
آزمایشگاه پروکاریوت ها
آزمايشگاه مايكوتوكسين ها
آزمایشگاه بیماریهای قارچی خاکزاد
اين آزمايشگاهها (خاكزاد 1 و 2) وظيفه جداسازي و تشخيص عوامل بيماريزاي قارچي خاكزاد، بررسي پراكنش عوامل مزبور، اپيدميولوژي و راههاي مبارزه با آنها را به عهده دارند. علاوه بر اين بررسي مكانيزمهاي بيماريزايي اين عوامل، تهيه برنامه هاي كوتاه مدت، ميان مدت و دراز مدت براي حل مهمترين مشكلات موجود در اين زمينه جزء وظايف اين آزمايشگاهها مي باشد.
آزمايشگاه ژنتيك، فيزيولوژي و بيوشيميايي عوامل بيماريزاي قارچي، باكتريايي و مايكوپلاسمايي
اهداف عمده آزمايشگاه ژنتيك، فيزيولوژي و بيوشيميايي عوامل بيماريزاي قارچي، باكتريايي و مايكوپلاسمايي
- تحقیق در زمینه شناسایی نژادهای فیزیولوژیکی عوامل بیماریزا و تهیه نقشه پراکنش آنها
- تحقیق در زمینه تنوع ژنتيكي جمعيتهاي عوامل بيماريزاي قارچي و پروكاريوتي با استفاده از ماركرهاي مولكولي و فنوتيپي
- شناسایی منابع مقاومت به عوامل بیماریزای مهم به منظور توليد ارقام مقاوم
- تحقيق در زمينه ژنهاي دخيل در بيماريزايي (پاتوژن)و مقاومت (میزبان) و نحوه بيان آنها (gene expression)
در حال حاضر طرحهاي تحقيقاتي در زمينه بررسي تنوع ژنتيكي در داخل جمعيتهاي عوامل بيماريزاي گندم به ويژه زنگ سیاه گندم، سپتوريوز برگ گندم، پوسيدگيهاي طوقه و ريشه گندم، دامنه ميزباني سپتوريوز، دامنه میزبانی فوزاریوم ذرت و گندم در دست اجرا مي باشد و نتايج درخشاني حاصل شده است
آزمايشگاه بيماريهاي فيزيولوژيك و ميكرو ارگانيسم هاي مفيد
اهداف و فعاليتهاي اصلي و عمده اين آزمايشگاه شامل اجراي طرحهاي تحقيقاتي در رابطه با جمع آوري، جداسازي و شناسايي ميكرو ارگانيسم هاي مفيد (باكتريها و قارچها)- بررسي و ارزيابي خواص آنتاگونيستي ميكروارگانيسم هاي مفيد بر عليه قارچهاي بيماريزاي گياهي در شرايط آزمايشگاه، گلخانه و مزرعه- آزمايش و ارزيابي روشهاي مختلف كاربرد ميكرو ارگانيسم هاي مفيد- استخراج و شناسايي متابوليتهاي توليد شده توسط ميكروارگانيسم هاي مفيد- بررسي امكان تكثير ميكروارگانيسم هاي مفيد با استفاده از روشهايي چون فرمانتاسيون و غيره و نيز يررسي اثرات متقابل فاكتورهاي محيطي و ميكروارگانيسمهاي مفيد ميباشد
آزمايشگاه بيماري هاي بذر زاد
در اين آزمايشگاه جنبه هاي مختلف بيماري هاي بذر زاد گياهان از اتيولوژي تا كنترل مورد بررسي قرار مي گيرد. با توجه به اين اصل كه بذر سالم گياه سالم ايجاد مي كند، اهميت وجودي اين ازمايشگاه وانجام پژوهش در راستاي سالم سازي بذر بيش از پيش آشكار مي شود. در حال حاضر و با توجه به اهميت گندم در كشور، بيشترين فعاليت پژوهشي اين آزمايشگاه در مورد بيماري هاي بذر زاد اين گياه مهم زراعي انجام مي شود كه از جمله مهمترين اين بيماري ها مي توان به سياهك ها (آشكار، پنهان معمولي، پنهان پاكوتاه، برگي و ناقص) ، فوزاريوم سنبله و سپتوريا سنبله گندم اشاره نمود
آزمايشگاه بيماري هاي قارچي و باكتريايي
هداف عمده و اصلي آزمايشگاه تحقيقات بيماري هاي قارچي و باكتريايي انباري و سردخانه اي در دو بخش شناسايي و بيولوژي عوامل بيماري زا و پيشگيري و كنترل بيماري هاي ناشي از آنها در شرايط انبار و سردخانه مي باشد. اتيولوژي بيماري ها ي گياهي در محصولات كشاورزي انباري و سردخانه اي از اولويت هاي اين آزمايشگاه بوده و همزمان با آن ارزيابي خسارت ناشي از آنها مد نظر محققين مربوطه است. پيشگيري و كنترل بيماري هاي ناشي از قارچها و باكتري هاي بيماري زاي گياهي هدف اصلي اين آزمايشگاه بوده و با برقراري ارتباط نزديك با موسسات ذي ربط از جمله موسسه تحقيقات فني و مهندسي جهت بهره گيري از سيستمهاي انباري و سردخانه ايي و ملزومات آنها در پيشگيري وكنترل بروز و توسعه بيماري هاي مزبور و موسسه تحقيقات اصلاح و تهيه نهال و بذر جهت معرفي ارقام و واريته هاي متحمل به بيماري ها و موسسه تحقيقات خاك و آب در بررسي نقش كودهاي ماكرو و ميكروالمانها و آبياري در كاهش و تحمل به بيماري ها امكان دستيابي به اين مهم را ميسر خواهد نمود.
آزمايشگاه بيماري هاي قارچ هاي كلاهكدار
هدف اصلي اين آزمايشگاه حفظ قارچ هاي كلاهك دار قابل پرورش mushrooms) ) از خسارت عوامل بيماريزا در سالن هاي پرورش قارچ و توليد محصول ( قارچ پرورشي يا خوراكي ) ارگانيك ميباشد. عمده فعاليت اين آزمايشگاه در زمينه رديابي و شناسايي عوامل بيماريزا ، بررسي ميزان اهميت بيماري هاي حاصله ، نحوه توسعه ، انتشار ، دامنه ميزباني عوامل و نيز بررسي چرخه بيماري است . همچنين اين آزمايشگاه در خصوص بررسي امكان پيشگيري از ابتلا قارچ هاي كلاهك دار پرورشي به عوامل بيماريزا و يا معالجه اين قارچ ها پس از ابتلا به بيماري با لحاظ اصول و به كارگيري روش هاي مختلف مديريت عوامل بيماريزا اعم از روش هاي غير شيميايي و يا شيميايي كم خطر به منظور حفظ قارچ هاي پرورش يافته از خسارت عوامل بيماريزا فعاليت مينمايد.
آزمايشگاه بيماري هاي قارچي هوا زاد
هدف اصلي اين آزمايشگاه حفظ محصولات كشاورزي اعم از باغي ، زراعي ، سبزي، صيفي و زينتي از خسارت عوامل بيماريزاي قارچي هوازاد ميباشد. عمده فعاليت اين آزمايشگاه در زمينه شناسايي عوامل بيماريزاي هوازاد جديد اعم از عوامل بيماريزاي مولد زنگ ها، سياهك ها، سفيدك هاي سطحي، سفيدك هاي داخلي و لكه برگي ها، توسعه و انتشار بيماري، دامنه ميزباني عوامل، چرخه بيماري و اپيدميولوژي بيماري ميباشد. همچنين اين آزمايشگاه در خصوص بررسي امكان پيشگيري از ابتلاء گياهان به عوامل بيماريزاي هوازاد و يا معالجه گياهان پس از ابتلاء به بيماري با به كارگيري اصول و شيوه هاي مديريت عوامل بيماريزا و اعمال كارآمد روش هاي مختلف كنترل مثل زراعي، مكانيكي، فيزيكي و شيميايي و از همه مهمتر تلفيقي از اين روش ها به منظور حفظ محصولات كشاورزي از خسارت عوامل بيماريزاي هوازاد فعاليت مينمايد.
آزمایشگاه پروکاریوت ها
اين آزمايشگاه وظيفه بررسي و تحقيق بر روي بيماريهاي مختلف پروكاريوتي گياهان اعم از فيتوپلاسماها، باكتري¬هاي سخت¬رشد و باكتري¬هاي معمولي را بر عهده دارد. تشخيص، شناسايي، يافتن ماركرهاي مولكولي موثر در تشخيص تنوع ژنتيكي، تعيين پراكندگي، رد يابي، بررسي ارتباط متقابل عامل بيماري و ميزبان، بررسي روش¬هاي گوناگون كنترل بيماري، معرفي يا توليد ارقام مقاوم و متحمل و بررسي اثر كنترلي عوامل، مواد و تركيبات بيولوژيك و شيميايي بر روي بيماري¬هاي مختلف از مهمترين زمينه¬هاي تحقيقاتي اين آزمايشگاه مي-باشد. از مهمترين بيماريهاي در حال بررسي در اين آزمايشگاه مي توان به موارد زير اشاره نمود : بيماريهاي آتشك درختان ميوه دانه دار ، شانكرباكتريايي مركبات ، بيماريهاي باكتريايي سيب زميني، شانكر درختان ميوه هسته دار، بيماريهاي باكتريايي نواري غلات، بيماري بلايت باكتريايي لوبيا، گال باكتريايي زيتون و خرزهره، بيماري¬هاي مختلف فيتوپلاسمايي مثل جاروك ليمو ترش، جاروك بادام و جاروك يونجه. راه اندازي كلكسيون ملي كشت پروكاريوت هاي مرتبط با گياهان، از اقدامات مهم ديگري است كه در اين آزمايشگاه در قالب طرحهای تحقيقاتي در دست اجرا مي باشد. همچنين اين آزمايشگاه آمادگي ارائه¬ي خدمات آموزشي و تحقيقاتي به متقاضيان خارج از موسسه، در بخشهاي دولتي و بخش خصوصي را دارد
آزمايشگاه مايكوتوكسين ها
آزمايشگاه تحقيقات مايكوتوكسين ها در راستاي تامين سلامت محصولات اصلي كشاورزي مورد تغذيه مردم ايران و حل معضل صادرا ت خشكبار تاسيس گرديده است، اهداف و وظايف اين آزمايشگاه شامل بررسي امكان وجود ميكوتوكسين هاي مضر براي انسان شامل آفلاتوكسين ها، زيرالنون، داكسي نوالنول ، فومانزين و اكراتوكسين در غلات، برنج و ذرت محصول داخل و وارداتي كه مصرف غذايي دارد ، بررسي امكان وجود اكراتوكسين و آفلاتوكسين ها در خشكبارشامل پسته، فندق ، بادام، گردو، كشمش، خرما، ادويه و بررسي امكان وجود پاتولين در آب و كنسانتره سيب است. شناسايي نقاط بحراني توليد مايكوتوكسين ها از مزرعه، در طي مراحل مختلف برداشت، حمل و نقل، فرآوري ،انبار تا توزيع در بازار هدف اصلي ديگر آزمايشگاه است، مجموعه پژوهشهاي اخيرالذكر به پژوهشهايي در زمينه بررسي روشهاي مختلف كنترل و جلوگيري از توليد مايكو توكسين ها در باغ وانبار و بررسي روشهاي مايكوتوكسين زدايي منجرخواهد شد. با حصول نتايج مطلوب از اجراي پروژه هاي تحقيقاتي در زمينه چگونگي وضعيت آلودگي غلات و خشكبار به مايكوتوكسينهاي مهم در دهه اخير در اين آزمايشگاه و روشن شدن مناطق پر ريسك و زمان آلودگي، در حال حاضر بيشتر طرحهاي تحقيقاتي اين آزمايشگاه در راستاي ابداع روشهاي سريع، ارزان و دقيق براي آناليز مايكوتوكسينهاي مهم در محصولات كشاورزي، و بررسي روشهاي كنترل قارچهاي مولد و توليد مايكوتوكسينهاي مهم و پر مخاطره براي انسان و تعيين نقاط بحراني توليد مايكوتوكسينهاي مذكور از مزرعه تا پس از انبار است